PETROL BİR LANET

Her şey 1859 yılında Pennsylvania’da  Edwin Drake’nin keşfi sonucu bir kuyudan çıkan zift ile başladı. Bu hidrokarbon zamanla gezegenin en fakirlerini en zenginlerine dönüştürdü. Petrol 19. Yüzyıldan önce de vardı elbet, fosillerin şimdinin çölleri altında gizlenmesi ve dönüşmesi sonucu oluştuğu anlatılırdı bize. Petrol o kadar değerli ki, devletler petrol için birbirlerini yıkıyorlar. Öyle ki son 60 yılda petrol için 5 ayaklanma tarihe geçti. En bilineni 1980-88 yılları arasında 8 yıl süren Irak-İran savaşıdır. İlk petrol krizi 1973’te gerçekleşti. 1960 yılında kurulan Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) zamanın petrol ithal eden ülkelerine göz dağı verir. İhracatı keser, petrol fiyatları tavan yapar. Batı dünyası şok olur, özellikle ABD çok büyük etkilenir. Fakat bu kendi içinde de savaş yaratır. Üye ülkeler birbirinden şüphe duymaya başlar. (Venezuela, Irak, İran, Kuveyt, Suudi Arabistan) Ambargonun sebebi ise; Arap-İsrail savaşında İsrail’i destekleyen batı ülkelerine hadlerini bildirmekti.

Petrol değerli çünkü bir varil petrol ile bir tır 45km, bir otomobil 450km yol yapabilir. 3,7 lt zift, 1 lt motor yağı, 540 adet diş fırçası, 135 adet plastik top yapılabilir. Bir varil petrol yaklaşık 150 litre yapıyor.

1.Dünya Savaşı’nda petrole talep artmıştı. Çünkü petrol, kömürden daha fazla enerjiye sahipti. 2.Dünya Savaşı’nda da Hitleri petrol gibi harika bir maddeden uzak tuttular.

Tabii bu maddenin olumsuz yönleri de vardı. Petrol endüstrisi bazı işlemler veya rafine işlemi esnasında elde edilen yan ürünler, petrol sızıntıları yoluyla (VOC) yer seviyesindeki kirli hava oluşumda etkili oldu.

Petrol ilk zamanlarında öncelikle yakacak daha sonra tedavi ve askeri amaçlarla kullanılıyordu. Ta ki 1892’de Rudolf Diesel, dizel motoru bulana kadar.

Gelgelelim petrolün Ortadoğu’da ki konumuna. Arap Emirlikleri dünyanın sadece %3,4’ünü kapsasa da %48’lik petrolü karşılıyor. Kuveyt (1938-%5,9), Suudi Arabistan (1938-%17,2), Katar (1940), Birleşik Arap Emirlikleri (1958), Yemen (1961), Umman (1962), (İran %9), (Irak %8,5).

2.Dünya Savaşı’ndan sonra ABD zenginleşir, tüketim mallarına ilgi artar, silahlar ortaya çıkar, ülkenin yaşam standartları ileri atılır fakat petrolde de açlık artar.

Savaş sonrası İngiltere-Fransa küresel etkilerini kaybeder devamında petrole olan kaynaklarının kontrollerini de.

Suudi Arabistan kendi krallığını kurar. (1932)

1946’da Suriye ve Lübnan Fransa’dan bağımsızlaşır. Britanya Sudan’dan ayrılır.

1951’de Amerika petrol karşılığı silah yollamayı teklif eder.

1953’te İran Devrimi gerçekleşir. 1955 yılında İngilizler kovulur, Şah İtalya’ya kaçar. Bu durum karşısında İngiltere ve Amerika gardını almaya hazırlanır. Fakat 1958 Irak Devrimi’nde İngilizler tekrar kovulur. Darbe İngiltere’nin petrol üzerindeki kontrolünü bitirir ve ABD’nin baş düşmanının yükselişine ön ayak olur, Saddam Hüseyin. Yeni devlet kurulunca Orta Doğu bağımsız bir havaya bürünür.

1960 yılında OPEC kurulur. Amaç, petrol fiyatlarını ve kaynağını stabil hale getirmektir. Fakat elde edilen gelir halk için değil müsrif hayat için kullanılır.

ABD Suudi Arabistan ile yeni bir anlaşma yapar. ABD Suudi Arabistan’a 1.6 milyon değerinde hava savunma sistemi satar.

1980’den sonra OPEC’in dünya petrol fiyatları üzerindeki etkisi azalmaya başladı. Batılı ülkeler kömüre yönelerek kendi petrollerini üretmeye koyuldular. Bunun karşısında OPEC 1982’de fiyatları düşürdü ve üretimi kıstı. 1980’de fiyatlar 36 Amerikan Doları iken 1986’da 14 Amerikan Doları oldu. OPEC’in Pazar payı 1975’te %49, 1985’te %28.

1991 Körfez Savaşı, Saddam Hüseyin Kuveyt’i işgal eder, Batılı ülkeler kendilerini sağlama almak isterler. Tarih yeniden yazılmak için kendine beyaz bir sayfa ararken 2001 11 Eylül’de İkiz Kulelere saldırı gerçekleşir. 2003’te Saddam Hüseyin kafasına göre petrol fiyatlarıyla oynayınca intikama susamış ABD gücünü kullanmaya hazır hale gelir. ABD hem havadan hem karadan saldırmaya başlar. Saddam aylarca yer altında saklanır ve üç yıl sonra idam edilir. Artık kaynaklar bozulmuştur. Dalgalar devam ederken halk zarar görmeye başlar fakat petrol hala değerini korur.

2008 yılında ABD kırılma devrimi başlar nam-ı diğer hidrolik kırılma. ABD kendi petrolünü üretmeye başlar. Fakat bilinenin aksine ABD başta olmak üzere gelişmiş ülkelerin tümü petrolde dışa bağımlıdır. 2011 verilerine göre ABD %46’sını, Çin %56’sını dışardan temin etmektedir.

2012 yılında petrol varil fiyatı 109$.

Biliyor Muydunuz?

Ø      Hz. Nuh gemisini zift ile sıvamıştır.

Ø  17. Yüzyılda Evliya Çelebi “Bakü kalesinin çevresindeki 500 kadar kuyudan asidi arıtılmış siyah ve beyaz yağ çıkıyor” diye yazmış.

Ø  Euro’nun dünya para birimi olabilmesi için petrol satışlarında da geçerli para birimi olabilmesi gerekiyor, öyle ki başarmış. 

Ø   Petrol özellikle fiyat değişiklikleri nedeniyle ticaretini yapan ülkelerden petrol ihcatcısı olan ülkeler için oldukça büyük bir gelir kaynağı olabilirken, aynı büyüklükte ithalatçı ülkeler içinde büyük bir gider kalemi olabilmektedir. Ham petrolün varil fiyatının son üç yılda 29 dolardan 70 dolarlara fırlaması akıllara yeniden 1970'lerde yaşanan iki büyük petrol şokunu (1973, 1979) getirmektedir.

Ø     Suudi Arabistan’ın petrol operatörü Amerikalı şirket Saudi Aramco’ya ait.

Ø 1900-1914: benzin dönemi (otomobilin yaygınlaşması yeni petrol yataklarının bulunması ve işletilmesini gerektirdi.

Ø  1914-1930: sürekli damıtmanın, ısıl krakkingin ortaya çıktığı ve fuel-oilllerin kullanılmaya başladığı dönem.

Ø 1930-1940: ürünlerin kalitesini iyileştiren ısıl reformingin ve çözücüyü işleme yöntemlerinin yerleşmesi.

Ø  Bugün petrol yalnızca yakıt olarak değil, tarım (gübre, pestisitler), tıp (ilaçlar), sağlık (sentetik deterjanlar) ve özellikle plastik maddeelerin, sentetik elyaf ve kauçukların hazırlanması gibi çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. 

 

KAYNAKÇA:

Büyük Larousse sözlük ve ansiklopedisi, Milliyet yayınları

https://www.gazeteduvar.com.tr/analiz/2016/12/01/ortadoguda-petrol-ve-bitmeyen-savaslar

http://www.kto.org.tr/d/file/ortadogu_rapor.pdf

https://www.turkishnews.com/tr/content/2017/04/22/ortadogu-dosyasi-ortadogu-ve-petrol-savaslari/